Plany masowych deportacji Żydów i Słowian

Wkrótce po wybuchu wojny niemieccy naziści rozpoczęli usuwanie Żydów i Romów z Niemiec poprzez ich deportację na okupowane ziemie polskie. Z uwagi jednak na to, iż obszary te zaliczono do niemieckiej „przestrzeni życiowej” i w przyszłości zamierzano zasiedlić Niemcami, pojawiły się różne pomysły, w tym deportacji Żydów poza Europę, na francuską wyspę Madagaskar, a Słowian na Syberię. 

Na zlecenie najwyższych władz niemieckiej Trzeciej Rzeszy został opracowany tzw. Generalny Plan Wschodni, nazistowski plan osiedleńczy i germanizacyjny terytoriów Europy Wschodniej. W celu przeprowadzenia depopulacji tej niemieckiej „przestrzeni życiowej” germanizacji miała ulec niewielka część populacji „wartościowa rasowo” z punktu widzenia niemieckiej eugeniki. Większość ludności słowiańskiej miała zostać wyniszczona lub przesiedlona.

Planem objęto także około sześć milionów Żydów zamieszkujących Europę Wschodnią.

  Plany sterylizacji Słowian

W 1941 r. zagadnienie masowej sterylizacji było tematem tajnych konferencji w sztabie Himmlera. Debatowano nad najwłaściwszą metodą, która umożliwiłaby sterylizację nieograniczonej liczby osób w jak najkrótszym czasie, możliwie jak najprostszym sposobem. Można domniemywać, że miało być to alternatywne, obok zagłady i przesiedleń, rozwiązanie kwestii „oczyszczenia” niemieckiej „przestrzeni życiowej”.

W wyniku konferencji z lipca 1942 r., z udziałem Heinricha Himmlera i inspektora obozów koncentracyjnych Richarda Glücksa, zadanie wyszukania najlepszej metody sterylizacji powierzono prof. dr. Carlowi Claubergowi, autorytetowi w zakresie leczenia bezpłodności kobiet.

  Eksterminacja bezpośrednia Żydów i Romów

Po wielkich sukcesach militarnych w 1941 r., kiedy wydawało się, że ostateczny podbój Europy i świata jest tylko kwestią czasu, władze Trzeciej Rzeszy zdecydowały się na najbardziej radykalne rozwiązanie „kwestii żydowskiej” – likwidację całego narodu. Zagładzie podlegali wszyscy Żydzi, bez względu na wiek, płeć i stosunek do hitlerowskiej ideologii i aparatu władzy. Środkami realizacji eksterminacyjnej polityki było głodzenie w gettach, egzekucje, a w końcu mordowanie na skalę przemysłową w komorach gazowych.

Podobnie jak w przypadku Żydów, Niemcy zakładali też całkowite wyniszczenie Romów (Cyganów). Na terenach Związku Sowieckiego rozstrzeliwały ich mobilne oddziały zwane Einsatzgruppen, w Polsce rozstrzeliwano ich na miejscu schwytania lub uśmiercano wraz z Żydami w ośrodkach zagłady. Do ośrodków tych i gett przywożono również Romów m.in. z: Niemiec, Austrii, Czech i Moraw. Największą ich liczbę osadzono w obozie koncentracyjnym Auschwitz.

  Zagłada Żydów w ośrodkach natychmiastowej zagłady

Kiedy w 1941 r. niemieccy naziści podjęli decyzję o zagładzie milionów europejskich Żydów, głównymi miejscami realizacji tego planu miały być ośrodki zagłady wyposażone w komory gazowe. Ten sposób mordowania został wypróbowany już wcześniej w latach 1939-1941 w Niemczech, gdzie w ramach akcji eutanazji zabito ponad 70 tys. chorych umysłowo obywateli niemieckich.

Kluczową rolę w realizacji tych eksterminacyjnych planów odegrał Auschwitz (900 tys. zamordowanych Żydów), a także: Belzec (435 tys.), Treblinka (800 tys.), Sobibor (200 tys.), Kulmhof (150 tys. ofiar) i w mniejszym stopniu Majdanek (59 tys.). 

Zarówno Auschwitz, jak i Majdanek były „nietypowymi” ośrodkami zagłady, gdyż organizacyjnie i przestrzennie powiązane były też z obozami koncentracyjnymi o tej samej nazwie:

• w Auschwitz, oprócz 900 tys. Żydów zamordowanych w komorach gazowych, 200 tys. osób poniosło śmierć w obozie;
• na Majdanku, oprócz 59 tys. Żydów zamordowanych głównie w komorach gazowych i masowych egzekucjach lub w obozie, śmierć w obozie poniosło również 19 tys. osób nieżydowskiego pochodzenia.

W ośrodkach natychmiastowej zagłady mordowani byli niemal wyłącznie Żydzi. Od obozów koncentracyjnych miejsca te różniły się tym, iż poza niewielką grupą więźniów potrzebnych do obsługi urządzeń masowej zagłady (komory  gazowe, krematoria, spalanie zwłok na wolnym powietrzu) i sortowania mienia pomordowanych, nie przetrzymywano w nich ofiar, a zatem nie były tam potrzebne w większej liczbie baraki czy inne pomieszczenia mieszkalne. Żydów, przywożonych do tych ośrodków, wprost z rampy wyładowczej pędzono do komór gazowych i uśmiercano. 

  Terror nazistowski wobec Polaków

Oprócz mordowania Żydów w ośrodkach natychmiastowej zagłady, unicestwiania Romów i wprowadzania w życie długofalowych planów eksterminacyjnych wobec Słowian, Niemcy likwidowali – w teorii – tylko tych Polaków, którzy podejmowali czynną walkę z okupantem lub naruszali niemieckie prawodawstwo. W praktyce jednak władze okupacyjne, zwalczając ruch oporu, w sposób oczywisty przekraczały zarówno represyjne cele, jak i poszerzały krąg osób tym represjom podlegający, włączając doń ludzi zaledwie podejrzanych, względnie mogących stanowić – z uwagi na ich status społeczny – potencjalne zagrożenie. Na tej zasadzie mordowano w Polsce osoby zakwalifikowane do tzw. warstw przywódczych, głównie inteligencję. 

Działania te, przybierające formy z góry zaplanowanych akcji eksterminacyjnych, miały wszelkie znamiona ludobójstwa. Chociaż niekiedy usiłowano im nadać charakter prewencyjno-represyjny, to u ich podstaw – jak wynikało z wypowiedzi przywódców hitlerowskich – leżały cele faktycznie znacznie głębsze, a mianowicie kulturowa i intelektualna degradacja narodu polskiego poprzez pozbawienie go warstw inteligenckich. Ludobójczy charakter miały również wszelkiego rodzaju działania terrorystyczno-represyjne w ramach odpowiedzialności zbiorowej: pacyfikacje, łapanki czyli aresztowania uliczne i egzekucje zakładników, których celem było nie tylko obezwładnienie psychiczne, lecz również fizyczne zdziesiątkowanie całej populacji.