Auschwitz III-Monowitz
Początkowo był to jeden z podobozów Auschwitz, powstały w październiku 1942 r. na terenie wysiedlonej i zburzonej polskiej wsi Monowicach (niem. Monowitz), w odległości 6 km od Auschwitz I, w związku z budową przez niemiecką firmę – koncern IG Farbenindustrie – zakładu produkcji syntetycznej gumy i benzyny Buna-Werke.
Od listopada 1943 r. Monowitz został podniesiony do rangi obozu koncentracyjnego, któremu podlegały wszystkie „przemysłowe” podobozy istniejące w ramach kompleksu Auschwitz. Stan liczebny obozu stopniowo wzrastał: z ponad trzech i pół tysięcy w grudniu 1942 r. do ponad sześciu tysięcy w drugiej połowie roku następnego i ponad 11 tysięcy w lipcu 1944 r. (przede wszystkim Żydów). Więźniowie przetrzymywani byli w 60 barakach.
W styczniu 1945 r. większość więźniów ewakuowano pieszo do Gliwic, a następnie przewieziono ich koleją do obozów Buchenwald i Mauthausen. Więźniami obozu byli m.in. laureat pokojowej nagrody Nobla Elie Wiesel oraz znany pisarz włoski Primo Levi.
Obóz Auschwitz III-Monowitz był pierwszym z trzech głównych obozów kompleksu Auschwitz wyzwolonych przez żołnierzy Armii Czerwonej. Miało to miejsce w sobotę, 27 stycznia 1945 r. przed południem. W godzinach popołudniowych wyzwolone zostały obozy Auschwiz I i Auschwitz II-Birkenau.